Zabezpieczenie roszczeń w postępowaniu cywilnym
Postępowania cywilne o zasądzenie roszczenia zarówno o charakterze majątkowym i niemajątkowym często są długotrwałe, a strony postępowania nie posiadają żadnej gwarancji co do zakończenia sporu na ich korzyść, a także może dojść do sytuacji, że po prawomocnym zakończeniu postępowania – spełnienie roszczenia przez zobowiązanego może okazać się znacznie utrudnione, a wręcz niemożliwe.
Ustawodawca wyszedł naprzeciw ww. problemom i ustanowił instytucję zabezpieczenia roszczeń na czas trwania postępowania.
Przepis art. 7301 § 1 k.p.c. wymienia dwie przesłanki udzielenia zabezpieczenia, a mianowicie istnienie roszczenia oraz istnienie interesu prawnego w zabezpieczeniu, przy czym obie te przesłanki powinny być uprawdopodobnione. Uprawdopodobnienie roszczenia przez wnioskodawcę oznacza przytoczenie takich okoliczności, z których będzie wynikać, że roszczenie mu przysługuje, a okoliczności te będą przez niego uprawdopodobnione. Można zatem powiedzieć, że przesłanka ta będzie spełniona, jeśli wnioskodawca przedstawi materiał, niekoniecznie spełniający wymogi stawiane przez przepisy o postępowaniu dowodowym, z którego można jednak wywieść ze znacznym stopniem prawdopodobieństwa, że roszczenie rzeczywiście istnieje. (tak post. z dnia 27 grudnia 2013 r., sygn. I ACz 984/13, Lex 1430748; podobnie ten sam Sąd w post. z dnia 18 września 2012 r., sygn. I ACz 559/12, Lex 1223409; a także np. SO w Gliwicach w post. z dnia 4 czerwca 2010 r., sygn. X GC 104/10, Lex 585090).
Roszczenie może być uznane za udowodnione, jeśli strona występująca z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia przedstawi takie twierdzenia faktyczne, z którymi wiąże się wystąpienie skutków prawnych, a twierdzenia te mogą być również potwierdzone za mocą dokumentów przedłożonych wraz z wnioskiem.
Uprawdopodobnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia stanowi drugą z przesłanek, których spełnienie jest zazwyczaj konieczne do uzyskania zabezpieczenia. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Celem zabezpieczenia jest udzielenie tymczasowej ochrony prawnej podmiotom potrzebującym, interes prawny istnieje w przypadku, gdy zachodzi potrzeba zapewnienia uprawnionemu „należytej ochrony prawnej”, zanim uzyska on ochronę definitywną (ostateczną), czyli zanim zostanie osiągnięty cel postępowania w sprawie, w związku, z którym następuje udzielenie zabezpieczenia. Z kolei „należyta ochrona prawna” polega na usunięciu naruszenia albo zagrożenia naruszenia praw uprawnionego (T. Partyk [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art.506–1217. Tom II, red. O. M. Piaskowska, Warszawa 2024, art. 730(1)).
Natomiast w sytuacji ubiegania się o udzielenie zabezpieczenia w sprawach o alimenty – podstawą zabezpieczenia jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia (art. 753 § 1 zd. drugie k.p.c.). Wynika to z faktu, iż w przepisie tym unormowano szczególny przypadek zabezpieczenia roszczeń alimentacyjnych, które ma charakter zabezpieczenia nowacyjnego i polega na stworzeniu na czas procesu nowej prowizorycznej sytuacji, w której obowiązany zobowiązany jest do zapłaty jednorazowo albo okresowo pewnej sumy pieniężnej. Przy czym celem zabezpieczenia w tym przypadku nie jest zapewnienie egzekucyjnego wykonania przyszłego orzeczenia, lecz natychmiastowe dostarczenie uprawnionemu środków utrzymania. W tym zakresie zabezpieczenie prowadzi do “prowizorycznego” zaspokojenia uprawnionego, a zakaz z art. 731 k.p.c. nie ma zastosowania (Postanowienie Sądu Okręgowego w Toruniu z 23.10.2019 r., VIII Cz 960/19, LEX nr 2747575).
Co ważne – wystąpić z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia można na każdym etapie postępowania cywilnego, zarówno w chwili wytoczenia powództwa, jak i w czasie jego trwania – aż do momentu zamknięcia przewodu sądowego.
Instytucja zabezpieczenia roszczeń pozwala na prowadzenie postępowania sądowego ze spokojem i bez zbędnego stresu co do wykonania roszczenia przez dłużnika w przyszłości, niemniej jednak należy pamiętać, że uwzględnienie wniosku o udzielenie zabezpieczenia jest uzależnione od spełnienia przesłanek tj. uprawdopodobnienia istnienia roszczenia oraz interesu prawnego w jego udzieleniu, a więc od okoliczności występujących w konkretnej sprawie.
Często Klienci zostają zaskoczeni jeszcze jedną formą zabezpieczenia, otóż wyrok cywilny w sprawie gospodarczej pozwala na dokonanie takiego zabezpieczenia wobec pozwanego – trzeba mieć to zawsze w pamięci!
