Kodeks karny skarbowy przewiduje kilka instytucji, które pozwalają sprawcy przestępstwa lub wykroczenia skarbowego na ubieganie się o złagodzenie kary przewidzianej za popełnienie konkretnego przestępstwa, a jedną z takich instytucji jest właśnie możliwość dobrowolnego poddania się odpowiedzialności za wykroczenie lub przestępstwo karno – skarbowe.

Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jest jedną z tych instytucji prawa, za pomocą których realizowany jest cel postępowania karnego skarbowego, którym jest nie tylko wykrycie i ukaranie sprawcy czy wykonanie zadań prawa karnego w walce z przestępczością, lecz przede wszystkim dbałość o wyrównanie uszczerbku finansowego po stronie Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i Unii Europejskiej. Jest to jedno z tych stworzonych przez ustawodawcę rozwiązań, które mają skutecznie zachęcić osoby dopuszczające się deliktów skarbowych do regulowania powstałych wskutek tych czynów zaległości publicznoprawnych. Istota tej instytucji sprowadza się do zaniechania karania przy położeniu szczególnego nacisku na osiągnięcie celu fiskalnego. Sprawcę zachęca się w jej ramach, przede wszystkim obietnicą zachowania statusu niekaralności, do wyrównania wyrządzonego uszczerbku finansowego (A. Soja [w:] J. Błachut, G. Keler, A. Soja, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2024, art. 17).

Sprawca czynu zabronionego opisanego w Kodeksie karnym skarbowym, aby skutecznie ubiegać się o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności musi spełnić następujące warunki:

• sprawca musi uiścić w całości wymagalną należność publicznoprawną, jeżeli w związku z przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie tej należności;
• sprawca musi uiścić kwotę odpowiadającą co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn zabroniony;
• sprawca musi wyrazić zgodę na przepadek przedmiotów w zakresie, w jakim ten przepadek jest obowiązkowy, a w sytuacji niemożności złożenia tych przedmiotów – musi uiścić równowartość pieniężną tych przedmiotów;
• sprawca musi uiścić co najmniej zryczałtowaną równowartość kosztów postępowania.

Ponadto wina sprawy i okoliczności popełnionego wykroczenia lub postępowania skarbowego nie mogą budzić wątpliwości, albowiem w przeciwnym razie koniecznym jest prowadzenie postępowania skarbowego w trybie zwykłym – co do zasady jest to kwestia przyznania się do popełnionego czynu zabronionego.

Jednocześnie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności nie uzyska sprawca, który popełnił przestępstwo skarbowe zagrożone karą pozbawienia wolności albo karą ograniczenia wolności, a także jeśli przestępstwo skarbowe zagrożone jest karą grzywny popełnioną w warunkach, które zobowiązują do zastosowania przez Sąd nadzwyczajnego obostrzenia kary (np. tzw. recydywa) wobec sprawcy oraz gdy zgłoszona została interwencja co do przedmiotu podlegającego przepadkowi, chyba że zostanie ona cofnięta przez interwenienta do czasu wniesienia aktu oskarżenia do sądu.

Instytucja dobrowolnego poddania się odpowiedzialności przez sprawcę jest przeznaczona dla osób, które dopuściły się popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego zagrożonych wyłącznie karą grzywny, a zatem czynów charakteryzujących się niską społeczną szkodliwością czynu, jednakże warto się o nią ubiegać, albowiem zaoszczędza czas i nerwy związane z prowadzonym postępowaniem.