Rozwód z winy – kiedy można go uzyskać i jakie wywołuje skutki
Związek małżeński może zostać rozwiązany przez rozwód bez orzekania o winie któregokolwiek z małżonków, z winy jednego z małżonków albo z winy obojga małżonków, natomiast o orzeczenie rozwodu mogą domagać się małżonkowie, między którymi nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, a także ustały więzi łączące małżonków: fizyczna, emocjonalna i gospodarcza (art. 56 k.c.).
Za orzeczeniem rozwód z winy mogą stać liczne przesłanki, które są stale wypracowywane przez doktrynę czy sądownictwo, dlatego ich katalog jest wciąż otwarty.
Najbardziej oczywistą przyczyną jest zdrada małżeńska. Należy jednak tą przyczynę interpretować szeroko, albowiem dotyczy ona nie tylko zdrady pod postacią cudzołóstwa w sensie fizycznym, ale także za zdradę mogą zostać uznane zachowania jednego z małżonków w stosunku do osoby trzeciej, które stwarza pozory naruszenia obowiązku wierności (tak SN w wyroku z 16.09.1999 r., II CKN 486/98, LEX nr 1216808).
Kolejną istotną przesłanką przemawiającą za orzeczeniem rozwodu z winy małżonka jest uzależnienie od narkotyków, alkoholu czy gier hazardowych, albowiem wiąże się ono z dalszymi skutkami dla współmałżonka i rodziny, a mianowicie agresją, zaniedbywaniem rodziny czy trwonieniem wspólnego majątku. Należy jednak zaznaczyć, że w doktrynie funkcjonuje pogląd, że drugi małżonek winien wspierać, pomagać i okazywać zrozumienie zmagającemu się z uzależnieniem małżonkowi – w pewnych granicach. Istotne jest podjęcie starań w zakresie zmotywowania współmałżonka do podjęcia leczenia i odbudowania bliskich relacji w rodzinie.
Nie można także pominąć, że za uzasadnioną przyczynę uznania winy małżonka w rozpadzie związku małżeńskiego jest przemoc, zarówno fizyczna jak i psychiczna, albowiem powoduje ona utratę poczucia bezpieczeństwa, które stanowi jeden z istotnych elementów trwałości małżeństwa.
Poza powyższej wskazanymi przyczynami mogą wystąpić także inne, które będą przemawiały za orzeczeniem rozwodu z winy małżonka m.in. zaniedbywanie rodziny, odmowa współżycia, popełnienie przestępstwa, niewłaściwy stosunek do rodziny itd.
Należy jednak pamiętać, że większość kwestii w postępowaniu rozwodowym, w tym także okoliczności dotyczące winy, mają charakter oceny, dlatego każda sprawa winna być rozpoznawana w sposób indywidualny, w oparciu o konkretne sytuacje faktyczne. Dlatego niekiedy zdarza się, że mimo złożenia wniosku o rozwiązanie związku małżeńskiego z winy jednego małżonka, Sąd orzeknie rozwód z winy obojga małżonków, uznając ich za winnych rozpadowi małżeństwa w równym stopniu, albowiem „orzeczenie rozwodu z winy stron oznacza, że nie można rozróżnić winy większej i winy mniejszej. Małżonek bowiem, który zawinił jedną z wielu przyczyn rozkładu pożycia, jest współwinny, chociażby drugi małżonek dopuścił się wielu, i to cięższych, przewinień” (wyr. SA w Poznaniu z dnia 10 lutego 2004 roku, sygn. akt. I ACa 1422/03).
Orzeczenie rozwodu z winy jednego z małżonków pociąga sobą dalsze konsekwencje, albowiem art. 62 § 2 k.r.o. przewiduje możliwość dochodzenia od małżonka winnego zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego w sytuacji, gdy rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej tego małżonka. Możliwość wystąpienia z takim roszczenie pojawia się jedynie w chwili, gdy pogorszenie, o którym mowa powyżej, jest wynikiem orzeczenia rozwodu, a więc np. w sytuacji, gdy w czasie trwania małżeństwa jeden z małżonków pracował zarobkowo i był jedynym żywicielem rodziny, natomiast drugi małżonek zajmował się prowadzeniem gospodarstwa domowego, albowiem wówczas sytuacja majątkowa jednego z małżonków może ulec istotnemu pogorszeniu (choć nie musi, zależy to od konkretnych okoliczności w sprawie).
Rozwód z orzeczeniem o winie jest możliwy, gdy zaistnieją przesłanki, których ocena doprowadzi do uznania, że to konkretne zachowanie spowodowało rozpad pożycia małżeńskiego, dlatego też nie każde naruszenie obowiązków małżeńskich może zostać uznane za podstawę orzeczenia rozwodu z winy małżonka.